ଭାରତର ସଂସ୍କୃତି ଓ ପରମ୍ପରା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ପ୍ରସିଦ୍ଧ। ଓଡ଼ିଶାର ପୁରୀରେ ଅବସ୍ଥିତ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ବିଷୟରେ ଭକ୍ତଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବହୁତ ବିଶ୍ୱାସ ରହିଛି। ପ୍ରତିବର୍ଷ ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ରଥ ଯାତ୍ରା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ ଓ ଏହା ଚାରି ଧାମ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ। ଲୋକନୃତ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ ରାଜା ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ଏହି ମନ୍ଦିର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ। ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ ଭଗବାନ ନିଜେ ତାଙ୍କ ସ୍ୱପ୍ନରେ ଆସି ତାଙ୍କୁ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିବାକୁ କହିଥିଲେ। ଏହା ସହିତ ଜଡ଼ିତ ଅନେକ ଜିନିଷ ଅଛି ଯେଉଁଥି ପାଇଁ ବିଜ୍ଞାନର ମଧ୍ୟ ଉତ୍ତର ନାହିଁ। ଆମେ ଆପଣଙ୍କୁ ଏହି ମନ୍ଦିର ସହିତ ଜଡିତ ୮ଟି ଜିନିଷ ବିଷୟରେ କହୁଛୁ ଯାହା ଅତ୍ୟନ୍ତ ରହସ୍ୟମୟ ଅଟେ (ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରର ରହସ୍ୟ) । (ଟ୍ୱିଟରରୁ ସମସ୍ତ ଫଟୋ)
ମନ୍ଦିରରେ ସ୍ଥାପିତ ଚକ୍ର (ସୁଦର୍ଶନ ଚକ୍ର) ୨୦ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚ ଓ ଏକ ଟନରୁ ଅଧିକ ଭାରୀ। ଏହି ଚକ୍ର ମନ୍ଦିରର ଉପର ଭାଗରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି। କିନ୍ତୁ ଏହି ଚକ୍ର ସହିତ ଜଡ଼ିତ ସବୁଠାରୁ ବିଶେଷ କଥା ହେଉଛି ଆପଣ ଏହି ଚକ୍ରକୁ ସହରର ଯେକୌଣସି ସ୍ଥାନରୁ ଦେଖିପାରିବେ। ଏହି ଚକ୍ର ପଛରେ ଥିବା ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ ମଧ୍ୟ ଏକ ରହସ୍ୟ। ଆପଣ ମନ୍ଦିରର ଯେକୌଣସି ଅଙ୍ଗରେ ଠିଆ ହୁଅନ୍ତି, ଆପଣ ଅନୁଭବ କରିବେ ଯେ ମନ୍ଦିରର ବୃତ୍ତ ଆପଣଙ୍କ ଆଡ଼କୁ ଯାଉଛି।
ଆପଣ ଜାଣି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେବେ ଯେକୌଣସି ବିମାନ ମନ୍ଦିର ଉପରେ ଉଡ଼ନ୍ତି ନାହିଁ କିମ୍ବା କୌଣସି ପକ୍ଷୀ ଏହି ମନ୍ଦିର ଉପରେ ଯାଇ ପାରିବେ ନାହିଁ। ଏହା ଭାରତର ଅନ୍ୟ କୌଣସି ମନ୍ଦିରରେ ଦେଖାଯାଇ ନାହିଁ। ଯେଉଁମାନେ ଈଶ୍ୱରଙ୍କ ଉପରେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ସେମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ରାଜ୍ୟ ସରକାର ନୁହଁନ୍ତି, ବରଂ ଭଗବାନ ଏହାକୁ ଏକ ଫ୍ଲାଇଙ୍ଗ ଜୋନ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି।
ପୁରୀର ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରରେ ୪ଟି ଫାଟକ ଅଛି। ଏହି ଚାରୋଟି ଫାଟକ ମଧ୍ୟରୁ ମୁଖ୍ୟ ଫାଟକର ନାମ ହେଉଛି 'ସିଂହଦ୍ୱାର'। ଯେତେବେଳେ ଭକ୍ତମାନେ ଏହି ଦ୍ୱାରରୁ ମନ୍ଦିରରେ ପ୍ରବେଶ କରନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ସେମାନେ ସମୁଦ୍ରର ଗର୍ଜନ ଶୁଣନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ଫାଟକ ଦେଇ ମନ୍ଦିର ଭିତରକୁ ଯିବା ମାତ୍ରେ ସମୁଦ୍ରର ଗର୍ଜନ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଯାଏ। ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜଣେ ମନ୍ଦିର ଭିତରେ ରହେ, ସମୁଦ୍ରର ଶବ୍ଦ ମନ୍ଦିର ଭିତରକୁ ଆସେ ନାହିଁ।
ମନ୍ଦିରର ଏକ ଅନନ୍ୟ ପ୍ରଥା ଅଛି, ଯାହାକୁ ଲୋକମାନେ ଜାଣି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଆନ୍ତି। ଏଠାରେ ପ୍ରତିଦିନ ଜଣେ ପୁରୋହିତ ମନ୍ଦିରର ଶିଖରକୁ ଯାଆନ୍ତି। ଏକ ମନ୍ଦିରରେ ଚଢ଼ିବା ଏକ କୋଠାର ୪୫ ମହଲା ଉପରକୁ ଚଢ଼ିବା ପରି। ପୁରୋହିତ ପ୍ରତିଦିନ ମନ୍ଦିରରେ ପତାକା ବଦଳାନ୍ତି। ଗତ ୧୮୦୦ ବର୍ଷ ଧରି ଏହି ପ୍ରଥା ଚାଲିଛି ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ। ଯଦି ଗୋଟିଏ ଦିନ ପାଇଁ ଏହା କରା ନ ଯାଏ ତେବେ ମନ୍ଦିର ୧୮ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବନ୍ଦ ରହିବ।
ମନ୍ଦିରରେ ନିର୍ମିତ ପ୍ରସାଦ (ଅଭଡ଼ା) କଦାପି ନଷ୍ଟ ହୁଏ ନାହିଁ। ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେକୌଣସି ଦିନ ୨ ହଜାରରୁ ୨୦ ହଜାର ଭକ୍ତ ଜଗନ୍ନାଥ ପୁରୀ ମନ୍ଦିର ପରିଦର୍ଶନ କରନ୍ତି। କିନ୍ତୁ ମନ୍ଦିରରେ ନିର୍ମିତ ପ୍ରସାଦର ପରିମାଣ ବର୍ଷସାରା ସମାନ। ଏହା ସତ୍ତ୍ୱେ ପ୍ରସାଦ କମ ହୁଏ ନାହିଁ କିମ୍ବା ଅଧିକ ହୁଏ ନାହିଁ। ପ୍ରସାଦ ତିଆରି କରିବା ପାଇଁ ଏକ ଭିନ୍ନ କୌଶଳ ମଧ୍ୟ ଅଛି। ଏହି ପ୍ରସାଦ ହାଣ୍ଡିରେ ତିଆରି। ଏଥିପାଇଁ ସାତୋଟି ଭିନ୍ନ ହାଣ୍ଡି ନିଆଁରେ ରଖାଯାଏ। ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟର କଥା, ଉପରେ ରଖାଯାଇଥିବା ପ୍ରସାଦ ପ୍ରଥମେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ଓ ତାପରେ ତଳେ ଥିବା ପ୍ରସାଦକୁ ରନ୍ଧା ଯାଇ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ।
